Udar mózgu
Część pierwsza
Udar to ciągle gorący temat. W Polsce średnio co 8 minut ktoś doznaje udaru. Rocznie choruje na niego 70 tysięcy osób. Udar może dotknąć każdego, niezależnie od płci, statusu społecznego, rasy, miejsca zamieszkania. Dlatego tak ważna jest wiedza na jego temat aby skutecznie wprowadzać profilaktykę oraz wiedzieć jak go rozpoznawać. W tej chorobie bowiem liczy się każda minuta. W 4mente zaczynamy cykl artykułów poświęconych udarowi. Dzisiaj krótko opowiemy co to jest udar i jakie są jego przyczyny. Zapraszamy
Co to jest udar i skąd się bierze?
Najogólniej mówiąc udar możemy podzielić na: niedokrwienny i krwotoczny. Krwotoczny dzieli się jeszcze na domózgowy i podpajęczynówkowy. Udar niedokrwienny ma miejsce wtedy kiedy następuje zamknięcie naczynia mózgowego i krew poprzez zamknięcie światła jednej z tętnic mózgowych nie dochodzi do mózgu, powodując tym samym ostre niedokrwienie i niedotlenienie mózgu. Konsekwencją tego jest martwica mózgu czyli dokonany udar. W mózgu brakuje tlenu i substancji odżywczych, z tego powodu neurony zaczynają obumierać. Odwrotnie jest natomiast przy udarze krwotocznym. Tutaj krew wylewa się poza naczynie mózgowe i niszczy neurony mechanicznie. Im większy jest krwiak w mózgu tym prawdopodobieństwo zniszczenia mózgu jest większe. Często niestety nieodwracalne. Badania wskazują, iż 85% udarów to udary niedokrwienne, 15% to krwotoczne.
Czynniki ryzyka
Występuje kilka bardzo istotnych czynników, które mogą prowadzić do udaru. Są to:
- Nadciśnienie. Jest to najważniejszy czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia udaru, głównie niedokrwiennego. Bywa, że nadciśnienie tętnicze trwa długo, jest niewykryte i nieleczone. Powoduje wtórne zmiany w naczyniach określane jako zmiany miażdżycowe. Są to pogrubienia ścian i zwężenia światła tętnic oraz morfologiczne zmiany w pogrubionych tętnicach. W naczyniach tych odkładają się złogi lipidowe, które między innymi tworzą blaszki miażdżycowe. W tych miejscach tworzą się z kolei owrzodzenia, do których przyczepiają się płytki krwi. Tym sposobem buduje się przyścienna skrzeplina, która oderwana od ściany naczynia płynie z prądem krwi do mózgu i stanowi materiał zatorowy w jednej z tętnic mózgowych.
- Migotanie przedsionków. Jest to rodzaj arytmii, w którym przedsionki serca pracują inaczej niż komory. Powoduje to nieefektywne pompowanie krwi do komór. Często dochodzi do zastoju krwi w tzw. uszku lewego przedsionka. Również tutaj może powstać skrzeplina przybierająca duże rozmiary. Kiedy przedostanie się ona do tętnicy szyjnej, a następnie do mózgu, zamyka światło jednej z tętnic mózgowych i powstaje udar niedokrwienny.
- Zmiany w naczyniach krwionośnych. Możemy je podzielić na makroangiopatyczne i mikroangiopatyczne. Makroangiopatia to zmiany w dużych naczyniach wprowadzających krew do mózgu natomiast mikroangiopatia to zmiany w bezpośrednio w naczyniach mózgowych.
- Czynniki genetyczne. Są dowody na to, iż podatność na udar może być zapisana genetycznie. Uaktywnia się szczególnie w niektórych sytuacjach jak np.: odwodnienie, stany zapalne, choroby nowotworowe, czy podczas zażywania pewnych leków.
- Tętniaki. Tętniak to taki malutki balonik na naczyniach, który może pęknąć i tym samym spowodować udar krwotoczny. Tętniaki mogą wytwarzać się w ciągu życia na skutek nieleczonego nadciśnienia lub mogą być wrodzone
- Malformacje tętniczo-żylne. Są to nieprawidłowe połączenia naczyń tętniczych i żylnych, które mając nieprawidłową budowę ściany mogą również pęknąć.
Kto jest w grupie ryzyka udaru?
Możemy mówić o pewnej grupie ryzykownych zachowań, które mogą przyczyniać się do powstania udaru. Są to:
Palenie tytoniu
Zażywanie narkotyków (głównie amfatamina i kokaina)
Nadużywania alkoholu
Funkcjonowanie w silnym stresie
Ryzyko zwiększone jest również przy niektórych chorobach:
Cukrzyca
Choroby serca
Podwyższony poziom cholesterolu
Otyłość
Migrena
Dna moczanowa
Zaburzenia krzepnięcia krwi
Zespół bezdechu sennego
Udar jest poważną chorobą niejednokrotnie prowadzącą do bardzo ciężkich ubytków w funkcjonowaniu zarówno fizycznym jak i poznawczo-psychologicznym. Można jednak przeciwdziałać aby zmniejszyć ryzyko udaru. Ważnym jest aby prowadzić zdrowy tryb życia, dbać o dietę, uprawiać sport, badać się, wypoczywać, wysypiać się, dystansować do sytuacji stresogennych. Obszerniej zajmiemy się profilaktyką w kolejnych częściach naszego cyklu. Serdecznie zapraszamy.
Opracowała: Patrycja Popiela
Na podstawie literatury:
Kozubski W. Terapia w chorobach układu nerwowego. Warszawa 2016, Wydawnictow Lekarskie PZWL
Karwowska A., Kossobudzka M., Moskal W., Staszak K., Twardowska A., Tomkowska E., Waloch-Matlkiewicz N. Warszawa 2016. Udar. Poradnik dla pacjentów i ich bliskich. Wydawnictwo Agora.